Is organisch organiseren soft, of is het juist keihard? Bespiegelingen over zaaien, oogsten en snoeien.

Luister naar lastige collega’s

Precies een jaar geleden leidde ik een radiojournalist rond op de biologische boerderij Landjuweel de Hoeven in Dalfsen. Ik toon hem de parallellen tussen deze – in mijn ogen – effectieve, succesvolle én gezonde organische organisatie en andere organisaties. Verbaasd kijkt hij op als ik bij onkruid stil sta en aangeef dat onkruid – net als lastige mensen – niet bestaat. Onkruid is een gewenst kruid, op een verkeerd moment, op een verkeerde plek in de organisatie. Zo had hij nog niet naar lastige mensen gekeken. Daarnaast geeft onkruid aan hoe het met de bodemtoestand is. Lastige mensen geven aan hoe het met je organisatie is. De kunst is om naar hen te luisteren.

Randvoorwaarden niet te ver snoeien

Daarna pakken we de snoeischaar en de zaag op om de heg te snoeien. De heg zie ik dan als randvoorwaarde van deze organisatie. Ik heb hier ook met een groep managers van een bank gesnoeid. ‘Hoe ver snoei je terug?,’ vraag ik dan. En: ‘Wat gebeurt er als je alles weg zou halen? Dan wordt het wel erg koud in de organisaties,’ aldus een van de managers. Als je de randvoorwaarden in organisaties te ver terugsnoeit, groeit er niets meer en wordt het letterlijk en figuurlijk ‘koud’. Zo kun je alles wat op de ecologische boerderij gebeurt, vertalen naar organisaties.

Organisch organiseren is confronterend

Een week later bevraagt dezelfde radio journalist een deelnemer aan mijn workshop ‘De manager als tuinman’ of deze aanpak en kijk op organisaties niet erg soft is. ‘Ik weet niet wat softer is: het leven in een schijnwerkelijkheid van spreadsheets of het werken in de – soms rauwe – werkelijkheid van het organisch organiseren’, aldus de deelnemer.

Het meewerken op een biologische boerderij laat mensen ervaren en ontdekken wat organisch organiseren in de praktijk is en hoe ze om kunnen gaan met de complexe werkelijkheid. Ze leren van het vakmanschap waarmee de tuinder inspeelt op de vaak zeer wisselende (weers)omstandigheden. Ook ontdekken ze dat een tuinder wel degelijk een strakke planning heeft, maar daar van afwijkt als de omstandigheden daarom vragen. Als het regent op het geplande moment van zaaien, gaat de tuinder niet zaaien. Anders is de bodem er de rest van het seizoen slecht aan toe.

Praktijkruimte voor organisch organiseren

En ja, af en toe vloeit er een traan als iemand ontdekt – gespiegeld door het werken op de biologische boerderij – dat hijzelf de werkelijkheid probeert te veranderen. Dat is confronterend. Soft – het zien van de werkelijkheid – is daarmee keihard. Is dat misschien de reden waarom in veel organisaties de werkelijkheid buitengesloten wordt?

Het continu in contact zijn met de werkelijkheid is de uitdaging van veel organisaties. De biologische boerderij kan daarbij dienen als prima praktijkruimte om (weer) te leren om te gaan met de complexe werkelijkheid. Het werken en reflecteren in een natuurlijk – organisch – systeem zorgt ervoor dat mensen weer in contact komen met de werkelijkheid, zoals die zich voordoet. Ze komen voor dilemma’s te staan, waardoor hun vakmanschap en mens-zijn weer aangesproken wordt. De organische organisatie is van nature een plek waar groei en ontwikkelingsprocessen van mensen centraal staan, maar waar ook een natuurlijk ritme is tussen inspanning (arbeid) en ontspanning (rust, reflectie). In dit type organisaties is er een balans tussen zorg en exploitatie van mensen, grond- en hulpstoffen en de omgeving. Het is een plek waar medewerkers weer mens – tussen de mensen (klanten) – mogen zijn.

Deze column is gepubliceerd op de site van Nieuw Organiseren