De zomer is voorbij en dus ook de komkommertijd, zou je zeggen. Maar in sommige organisaties is het altijd komkommertijd. Ik bezoek met een management team twee komkommertelers die nogal van elkaar verschillen.

Samen met zes leden van een management team loop ik door de kassen van een gangbare komkommerteler. We zijn op zoek naar de organiserende principes van deze organisatie. Of we wel even – voor binnenkomst – onze schoenen en handen willen ontsmetten. Vervolgens hijsen we ons in een beschermende jas, allemaal om te voorkomen dat we ziekten mee naar binnen en naar buiten nemen.

Productiviteit

Het MT smult van de hoge productiviteit van de medewerkers in deze organisatie: dagelijks produceren de komkommerplanten zo’n 70.000 komkommers. In deze productie gedreven organisatie is niets aan het toeval overgelaten. De natuur wordt zoveel mogelijk buitengesloten. Er wordt geteeld op steenwol in plaats van op de bodem. Er wordt geen echte stront gebruikt om de planten te voeden. De planten worden op maat gevoed, geen milliliter teveel. Als het te droog is voor de planten, dan wordt er beregend en als het te koud is wordt de kachel opgestookt. Dagelijks wordt er gecontroleerd op ziekten en plagen. Om ziekten te voorkomen worden ‘goede’ beestjes gekocht, die de slechte beestjes opeten. Kortom: er wordt een eigen intern systeem gecreëerd. Als de planten niet meer voldoende productief zijn, worden ze geruimd en wordt de kas en al het materieel twee keer grondig ontsmet.

Kwetsbaar systeem

Vol passie en trots vertelt de glastuinder over zijn keuze om in de kas te telen. In de buitenlucht telen is niet zijn ding. Nee, dan de kas. Dan ben je bijna in control. In het woordje ‘bijna’ zit ‘m de kneep. Uiteraard komt het drama van de EHEC-bacterie ter sprake. Hele vrachtladingen komkommers moesten worden afgevoerd om te worden vernietigd. Wat een echec voor de komkommerteler.

Het MT realiseert zich opeens hoe kwetsbaar dit productiesysteem is. Er is één type product en met veel kunst en vliegwerk en hoge kosten wordt, zonder contact met de buitenwereld, een kwetsbaar groeisysteem in stand gehouden. Er hoeft maar iets te gebeuren en het systeem is uit evenwicht. In dit geval ging het alleen maar om het idee dat er een minuscule bacterie op de komkommer zat en het systeem stortte al in.

Natuurlijk Leiderschap en hoge productiviteit

Als we ’s middags aankomen op biologische boerderij Landjuweel De Hoeven in Dalfsen treffen ze compleet andere organiserende principes aan. De meest belangrijke is: met de natuur meebewegen in plaats van er tegenin. En als het MT hoort dat ook in deze organisatie omzet en winst wordt gemaakt, zijn ze helemaal om.

Het MT is nog het meest verbaasd over de grote diversiteit aan gewassen en de lage ziektedruk in deze organisatie. En over het ‘achterover’ leunen van de tuinder. ‘Voordat de planten de grond in gaan kan ik nog van alles doen,’ zegt de ecologische tuinder. ‘Maar zodra ze in de grond staan, houdt mijn ingrijpen grotendeels op. Ik kan er nog voor zorgen dat de gewenste planten niet overwoekerd worden door ongewenste planten (voorheen: onkruid). En af en toe een beetje water geven. Maar voor de rest laat ik de natuur zijn gang gaan. Ik hoef een worteltje toch niet te vertellen hoe hij moet groeien?’

En groeien doen ze, de planten op de biologische tuinderij. De komkommers blijken zelfs sneller te groeien dan die bij de glastuinder. En zo ontdekt het MT de verschillende managementlessen van de biologische boerderij en de rol van Natuurlijk Leiderschap.

Deze column is geplaatst op de site van Nieuw Organiseren