Om ongewenst gedrag aan te pakken, moet je vuile handen maken, ervaart Oscar Jansen tijdens het wieden van onkruid.
Op de knieën zijn we aan het wieden op de ecologische tuinderij De Zonnehorst in Punthorst, vlakbij Staphorst. Samen met mijn coachee, een franchisenemer van een grote warenhuisketen, halen we voorzichtig het onkruid weg tussen de rijen bosuitjes. Dit is de vierde sessie in zijn coachtraject, waarbij het erop lijkt dat hij nog enigszins ‘achterover leunt’. Niet echt bereid om het veranderproces aan te gaan. Af en toe kijkt hij terug op zijn werk en dat van mij. Hij constateert dat hij minder grondig te werk gaat dan ik. We drinken tussendoor een kopje thee. Hij kijkt naar mijn handen en naar die van hem en ziet dat zijn handen nog bijna schoon zijn en die van mij zwart zien van de zandgrond. En dan opeens, na een korte, maar indringende stilte, zegt hij: ‘Ik realiseer me dat ik niet bereid ben om mijn handen vuil te maken.’
Onkruid en lastige mensen
De parallel met zijn eigen ontwikkelproces is daarmee direct gelegd. Zijn omgeving ervaart hem als een lastig mens die slecht luistert en ‘Ja’ zegt, maar ‘Nee’ doet. Hij komt bij mij om effectiever in zijn gedrag te worden. Om te achterhalen wat het ongewenste gedrag is en daar verandering in te brengen. De eerste paar keren heeft hij zijn ongewenste gedrag weten te benoemen, maar de volgende stap, er ook daadwerkelijk afstand van nemen, lijkt een brug te ver. Tot deze keer: bij ‘toeval’ moeten we aan het wieden. We halen onkruid, het ongewenste gedrag weg, ten faveure van het gewenste gewas – het gewenste gedrag.
Net zoals onkruid niet bestaat, bestaan lastige mensen ook niet. Onkruid is slechts een gewenst kruid op een verkeerde plek, op een verkeerd moment op de tuinderij. Of: het ongewenst gedrag dat mensen lastig maakt, is ooit zinvol een effectief gedrag geweest, maar nu niet meer. Net als onkruid iets zegt over de bodemtoestand, zegt het ongewenste gedrag van iemand iets over hoe het met die persoon is. De kunst is om het ‘onkruid’ niet dood te spuiten – want daarmee dood je de essentie van de ecotuinderij (/de mens), maar om te ontdekken wat dat ‘onkruid’ nu te zegen heeft over die persoon. Om vervolgens dus de handen uit de mouwen te steken en het ongewenst gedrag aan te pakken.
Ecologisch leiderschap ontdekken
Zijn coachvraag gaat over de transitie van egocentrisch (jezelf centraal stellen) naar ecologisch leiderschap (de omgeving centraal). Doordat hij zijn handen niet vuil wilde maken – daadwerkelijk de verandering aangaan – was hij minder grondig in het achterwege laten van zijn ongewenste gedrag.
Dat werd hem pijnlijk duidelijk, al werkend op de eco-tuinderij. Je organisatie veranderen begint bij jezelf en is alleen effectief als je bereid bent om je handen vuil te maken.
Tekst: Oscar Jansen
Bron: deze column is verschenen op de site van Nieuw Organiseren.
