Wat is de overeenkomst tussen tomaten telen en kinderen onderwijzen? Volgens Oscar Jansen komt bij alle twee de ‘kwaliteit’ van buiten én van binnen.

Het is een zonovergoten winterdag in de buurt van Kampen. Vroeg in de morgen ontvang ik twaalf basisschooldirecteuren voor een gesprek over natuurlijk leiderschap. De ontvangstplek is dit keer de tuinbouwkas vol trostomatenplanten. Het gesprek met de gepassioneerde tomatenteler én het gesprek ’s middags met een biologische tuinder zet de directeuren aan het denken over de definitie van kwaliteit in het onderwijs.

Specialisatie: geen grond onder de voeten

Het trostomatenbedrijf is ooit ontstaan uit een bedrijf dat verschillende groenten teelde in de open grond. Dus buiten in de lucht en de kleigrond. Er is in de jaren negentig besloten om te specialiseren en daar waar ooit verschillende gewassen in de aarde stonden, ‘zweven’ nu vele hectares trostomaten boven de grond. De tomatenplanten wortelen niet meer in de klei, maar in een kunstmatige bodem van glaswol. Ze worden op maat voorzien van licht en de juiste hoeveelheid water en voedingstoffen. Er bestaat weinig verspilling in dit systeem. Alles wordt gemeten en er is continu controle op afwijking van de kwaliteitsnorm.

‘We gaan hier voor topkwaliteit’, aldus de teler. Als één van de directeuren vraagt wat kwaliteit voor de teler betekent, is het antwoord: ‘De kwaliteit wordt bepaald door de klant. In ons geval is dat een grote retailketen in Engeland. Zij bepalen hoe de tomaten eruit moeten zien. We zijn continu bezig om te controleren of de tomaten aan die kwaliteitseisen voldoen.’ De directeuren kijken elkaar fronsend aan: ‘Dat doet ons denken aan onze relatie met de Onderwijsinspectie.’

Afwijken van de norm? Afvoeren!

De teler gaat verder: ‘Zodra we een afwijking constateren, bijvoorbeeld een vlekje op een tomaat, dan voeren we de hele plant af.’ Ook hier is er herkenning met het schoolsysteem. De directeuren voelen een enorme druk vanuit de Onderwijsinspectie om de kinderen continu te monitoren. Zodra er een afwijking is, moet er ingegrepen worden. De overlap tussen de definitie van onderwijskwaliteit is helder voor de directeuren: zowel bij de tomatenteler als het onderwijs wordt kwaliteit bepaald van buitenaf.

Kwaliteit: waarde toevoegen

In de middag op de biologische zorgboerderij Landjuweel de Hoeven ontdekken de directeuren een andere soort kwaliteit. Ook de biologische tuinvrouw Christa vertelt met enorm veel passie over haar werk. In het systeem van de biologische tuin worden zo’n veertig gewassen in de volle zandgrond geteeld. De groenten worden gevoed met compost, mest en krijgen regen en licht gratis doordat ze buiten staan.

Als ik, na afloop van het gesprek met Christa, aan de directeuren vraag of ook hier vanuit kwaliteit gewerkt wordt, is het antwoord volmondig ‘Ja!’. ‘Maar hoe laat kwaliteit zich hier dan definiëren?’, vraag ik. ‘Er wordt hier met zoveel aandacht en liefde voor de planten gewerkt’, luidt het antwoord. ‘Dat is ervaarbaar en voelbaar. Zo voegt dit bedrijf waarde toe aan haar producten. De kwaliteit komt echt van binnenuit.’

Deze blog is gepubliceerd op de site van NieuwOrganiseren